Historia pierwszej pomocy w Polsce po I wojnie światowej i odzyskaniu Niepodległości

Odzyskanie Niepodległości przez Polskę to jedno z najważniejszych wydarzeń historycznych, które bez wątpienia było czynnikiem silnie wpływającym na rozwój organizacji ratowniczych oraz humanitarno-charytatywnych w naszym kraju. Narażeni na liczne rozbiory i wojny obywatele potrzebowali profesjonalnej opieki medycznej —  a jak mówi stare przysłowie, potrzeba to matka wynalazków i właśnie tak na ziemiach polskich zaczęły powstawać pierwsze stowarzyszenia.

Stowarzyszenie Samarytanin Polski 

Przed I wojną światową w Krakowie w 1912 roku powstało stowarzyszenie Samarytanin Polski, którego celem było kształcenie kadr sanitarnych mających na celu leczenie i wspomaganie cywili podczas walk na froncie zbliżającej się wojny. Inicjatorem był dr Bolesław Wicherkiewicz, jeden z profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Statut organizacji SP został zatwierdzony przez austriackie władze, dzięki czemu stowarzyszenie mogło tworzyć swoje oddziały na terenie całej Austrii. W ten sposób było one obecne w Krakowie, Lwowie, Wiedniu oraz Pradze, a nawet w szwajcarskim Baden. Członkiem SP mogła być każda osoba, która wpłaciła na rzecz stowarzyszenia składkę w wysokości 1 korony rocznie oraz szkoliła kandydatów w zakresie pierwszej pomocy rannym i chorym. W ramach przygotowań zorganizowany został cały zespół lekarzy, który miał zająć się szkoleniami na większą skalę —  brały w nich udział kobiety ze środowisk inteligenckich oraz młodzież skautowska. Kursy odbywały się w wielu miejscowościach. Tylko w samym Krakowie ponad 1000 osób ukończyło kurs uprawniający do niesienia pierwszej pomocy poszkodowanym podczas walk. Jedną z ważnych dat dla stowarzyszenia Samarytanin Polski był 22 sierpnia 1944 roku, kiedy to zarząd podjął decyzję o objęciu opieką medyczną Legionów Polski. W wyniku tej decyzji Stowarzyszenie połączyło siły z Komitetem Lekarskim w Krakowie, do którego dołączyli także krakowscy medycy ówcześnie zaangażowani w SCK – Strzelecki Czerwony Krzyż.  Dzięki tej fuzji wyszkolonych zostało tysiące pielęgniarek, sanitariuszy oraz przyszłych lekarzy mogących w przyszłości nieść pomoc w szpitalach polowych lub tych organizowanych w wojennych podziemiach. Samarytanin w czasie I wojny światowej sam organizował środki finansowe, materiały sanitarne oraz sprzęt medyczny czy miejsca, które później przeradzane były na szpitale. W trakcie trwania walk na froncie osoby pełniące głównie funkcje w organizacji tworzyły w prywatnych domach miejsca, w których ranni cywile czy żołnierze mogli w spokoju wyleczyć swoje urazy, a osoby niezdolne do dalszej służby, schronić się. 

Po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości z inicjatywy Samarytanina Polskiego 18 stycznia 1919 roku zwołano naradę wszystkich istniejących na ziemiach polskich organizacji sanitarno-humanitarnych i to właśnie wtedy miała miejsce kolejna historyczna i przełomowa chwila w historii naszego kraju. Patronką spotkania była Helena Paderwska, która wraz z przedstawicielami po wyłonieniu 30 osobowego, Tymczasowego Komitetu składająca się z członków pozostałych stowarzyszeń, utworzyła Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża – PCK.  Historyczna chwila miała miejsce 24 lipca 1919 roku, kiedy to Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża zarejestrował i uznał PCK za jedyną organizację czerwonokrzyską ówcześnie działającą na terytorium państwa polskiego. 

Powstanie idei ruchu Czerwonego Krzyża

Warto wspomnieć, iż założycielem ruchu Czerwonego Krzyża był Henry Dunant, pierwszy laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1901 roku. Kiedy w 1859 roku przejeżdzając koło włoskiego miasteczka Solferino, gdzie chyli się ku końcowi jedna z najkrwawszych bitew w Europie, Dunant zauważając stosy zabitych ciał, których nikt nie zbiera z pola walki oraz rannych w wyniku walki, bez żadnego wcześniejszego przygotowania medycznego postanawia pomóc rannym i umierającym. Te doświadczenia nie dają mu spokoju, dlatego też dwa lata później wydaje książkę “Wspomnienia Solferino”, w której proponuje, aby we wszystkich krajach utworzono stowarzyszenia na rzecz pomocy ofiarom wojennym, by nieść pomoc zarówno tym na polu walki, jak i poszkodowanym walczącym za swój naród. Tak narodziła się idea obecnego Czerwonego Krzyża. 29 października 1863 roku, po wielu spotkaniach z najważniejszymi osobistościami w ówczesnej Europie, pomiędzy zwolennikami idei, w których skład wchodzili przedstawiciele rządów i krajów europejskich, ustanowiona została rezolucja. W wyniku spotkania ustalono najważniejsze punkty mające zostać spełnione przez każde utworzone stowarzyszenie. A były to m.in.; konieczność wspomagania ambulansów, szpitali, personelu ochotniczego niosącego pomoc rannym. Przyjęta została także konieczność ustalenia jednolitego znaku ochronnego, którym został właśnie czerwony krzyż stanowiący odwrotność herbu Szwajcarii. 

Za oficjalną datę powstania Czerwonego Krzyża uznaje się 9 listopada 1863 roku. W tym dniu Komitet Pięciu (zwolennicy idei) przyjął nazwę Międzynarodowy Komitet Pomocy Rannym Wojskowym, a następnie przemianował się na Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Dwa tygodnie po tych historycznych wydarzeniach miało miejsce jeszcze jedno niezwykle ważne rozporządzenie. Mianowicie dnia 22 sierpnia 1864 roku uchwalono I Humanitarną Konwencję Genewską, która stała się źródłem prawa humanitarnego, z biegiem czasu rozszerzając ustawę na inne dziedziny życia społecznego, międzynarodowego i wewnątrz narodowego. Co więcej zgodnie z Konwencją Genewską w wielu państwach powstały Komitety Czerwonego Krzyża działające po dziś dzień. 

Powstanie Polskiego Czerwonego Krzyża

Jak już wspomnieliśmy, tuż po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości organizacje, w skład których wchodziły: Polski Komitet Pomocy Sanitarnej, Sanitariusz Polski oraz inne mające na celu pomoc ofiarom I wojny,  27 kwietnia 1919 roku powołały Tymczasowy Komitet polskiego Czerwonego Krzyża będący zaczątkiem instytucji na ziemiach polskich. Tego dnia uchwalono statut i wybrano tzw. Komitet Główny. W lipcu, a dokładnie 14-tego dnia miesiąca Międzynarodowy Komitet Czerwonego Półksiężyca zarejestrował PCK jaki jedyne Stowarzyszenie działające na podstawie Konwencji Genewskich, zostając jednocześnie przyjętym do Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Program działalności PCK zakładał: organizowanie pomocy sanitarnej dla tworzącego się Wojska Polskiego otaczanie opieką żołnierzy i ich rodzin a także repatriantów oraz wszystkich uczestników wojny.

W miarę stabilizacji gospodarki i życia w Polsce lat XX ustalone zostały także nowe programy działania, w których uwzględniono szkolenia dla pielęgniarek, tworzenie zakładów lecznictwa zamkniętego i otwartego – także dla ludności cywilnej. Poza tymi działalnościami PCK rozwinęło także akcję pierwszej pomocy sanitarnej. W roku 1927 Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża zmieniło nazwę na Polski Czerwony Krzyż, otrzymując także uprawnienia stowarzyszenia wyższej użyteczności z rąk Prezydenta Rzeczypospolitej. Na mocy tych ustaleń, PCK w razie wojny podporządkowany będzie ministrowi spraw wojskowych. 

W 1939 roku PCK liczył ok. 850.000 członków, w tym ok. 50 % stanowiła młodzież. Dysponował także dużą ilością przeszkolonych pielęgniarek i ratowników oraz zapasami materiałów sanitarnych, sprzętem technicznym, prowadził 1300 placówek ochrony zdrowia i opieki społecznej.

Po więcej ciekawostek i historii związanych z pierwszą pomocą zapraszamy Cię na nasz profil na Facebooku!