Zatrzymanie krążenia – jak rozpoznać i jak przywrócić akcję serca?

Do zatrzymania krążenia może dojść u osób w różnym wieku – od noworodka po osobę starszą. O ile w przypadku dzieci głównie dochodzi do zaprzestania akcji serca z powodów oddechowych, o tyle u dorosłych zwykle to efekt chorób przewlekłych. Jak rozpoznać nagłe zatrzymanie krążenia? W jaki sposób przywrócić akcję serca? Sprawdź i zachowaj tę wiedzę na przyszłość!

Na czym polega zatrzymanie krążenia?

Najpierw odpowiedzmy na pytanie, co to jest nagłe zatrzymanie krążenia, zanim przejdziemy dalej. Otóż NZK jest stanem, w którym dochodzi do nieprawidłowego funkcjonowania pracy serca, co w konsekwencji doprowadza do niedotlenienia organizmu i mózgu, a finalnie może doprowadzić nawet do śmierci. Jak widać, zatrzymanie serca to bardzo niebezpieczne zjawisko.

Serce to mięsień, który w ciągu doby kurczy się ok. 100 000 razy, przepompowując w ten sposób 7 000 litrów krwi przez nasze ciało. „Awaria” tak kluczowego dla nas organu wymaga natychmiastowego działania.

Co powoduje NZK? 9 przyczyn nagłego zatrzymania krążenia

Jak wspominaliśmy we wstępie, w przypadku dzieci NZK należy dopatrywać się przede wszystkim przyczyn po stronie oddechowej, jak zadławienie ciałem obcym (np. jedzeniem), podduszeniem, tonięciem czy wstrząsami anafilaktycznymi. Rzadko powodem NZK u dzieci są wady serca.

Przyczyny zatrzymania krążenia u dorosłych należy z kolei podzielić na pierwotne – wynikające z powodu ostrych zespołów wieńcowych – i wtórne, czyli poza sercowe, takie jak hipotermia czy odma opłucna.

Poniżej prezentujemy najczęściej spotykanych 9 przyczyn nagłego zatrzymania krążenia:

• Hipoksja – niedobór tlenu
• Hipotermia – gdy temperatura ciała spada poniżej 35⁰C
• Zawał mięśnia sercowego lub inne choroby wieńcowe
• Zaburzenia równowagi elektrolitowej
• Kwasica organizmu
• Odma opłucna
• Zator tętnicy płucnej
• Tamponada serca (stan, w którym w worku osierdziowym gromadzi się krew lub płyn wysiękowy, upośledzając w ten sposób pracę serca)
• Zatrucia, przedawkowania leków.

Jak rozpoznać zatrzymanie krążenia?

Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia – to już wiemy. Teraz rodzi się pytanie: jak rozpoznać zatrzymanie krążenia? Przyjrzyjmy się objawom zatrzymania krążenia i oddychania.

W praktyce objawami zatrzymania krążenia mogą być najczęściej 3 stany:

• Gdy poszkodowany nie oddycha.
• Nie reaguje.
• Oddycha nieprawidłowo.

Można więc na tej podstawie wywnioskować, że objawy nagłego zatrzymania krążenia to:

• Utrata przytomności – nie otrzymujemy reakcji zwrotnej na bodźce (np. światło latarki, nasz głos czy dotyk).
• Niewyczuwalne tętno przy tętnicy udowej i szyjnej (pomiaru dokonujemy przez około 10 sekund).
• Brak oddechu bądź oddech nieprawidłowy („patologiczny”) np. brak poprawy po udrożnieniu dróg oddechowych (pomiar także przez 10 sekund).

Aby uznać powyższe objawy zatrzymania serca za NZK, wszystkie 3 wspomniane symptomy muszą pojawić się jednocześnie.

Czy zatrzymanie akcji serca to zawał?

Wyjaśniamy krótko i konkretnie: zatrzymanie pracy serca nie jest równoznaczne z zawałem serca, natomiast zawał może doprowadzić do zatrzymania krążenia.

Do zawału mięśnia sercowego dochodzi w sytuacji, gdy dopływ krwi do serca zostaje zablokowany. Dochodzi do częściowej martwicy mięśnia sercowego, które nie pracuje i nie zaopatruje organizmu w krew i tlen. Leczenie polega na niezwłocznym udrożnieniu naczyń wieńcowych, co przywraca prawidłowy przepływ krwi.

W przypadku NZK chodzi o nagłe zatrzymanie akcji serca w wyniku zaprzestania działania układu przesyłającego do mięśnia sercowego impulsów elektrycznych odpowiedzialnych za kurczenie tych mięśni. Wówczas serce przestaje pracować, ustaje przepływ krwi. Człowiek zaczyna umierać w wyniku niedotlenienia i wstrzymanego przepływu krwi. Odwrócić ten stan mogą jedynie działania podjęte natychmiast – RKO lub defibrylator.

Jak zapobiec NZK?

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jak wynika z samej nazwy tego stanu, do nagłego zatrzymania krążenia dochodzi w sposób niespodziewany i nagły – trudno jest przewidzieć, kiedy może dojść do takiej sytuacji.

Na pewno osoby borykające się z chorobami wieńcowymi są bardziej narażone na wystąpienie NZK, dlatego w przypadku dorosłych, którzy cierpią na dolegliwości/choroby ujęte w akapicie poświęconemu przyczynom nagłego zatrzymania akcji serca, powinni być w stałym kontakcie z lekarzem prowadzącym, regularnie się badać i postępować z zaleceniami kardiologa.

Pamiętajmy jednak, że do zatrzymania krążenia może także dojść np. w wyniku tonięcia czy zadławienia – na to nie ma sposobów zapobiegających w 100%. Musimy być rozważni i roztropni w codziennym postępowaniu, ale to też może nas nie uchronić przed wystąpieniem NZK.

Jak postępować w przypadku nagłego zatrzymania serca?

Postępowanie w przypadku nagłego zatrzymania akcji serca powinno być rozpoczęte jak najszybciej – tutaj liczą się minuty. Im później przystąpimy do akcji ratowniczej, tym mniejsze szanse na uratowanie poszkodowanego.

Zatrzymanie krążenia – postępowanie:

1. Oceń sytuację – poszkodowanego i swoją – liczy się także bezpieczeństwo i życie ratownika – w razie potrzeby przenieś nieprzytomną osobę z dala od pożaru czy ulatniającego się gazu.
2. Sprawdź przytomność – NZK oznacza brak reakcji na bodźce i brak wyczuwalnego tętna oraz oddechu.
3. Zawołaj pomoc – inny świadek wypadku może zadzwonić po pogotowie lub zmienić Cię w trakcie RKO.
4. Udrożnij drogi oddechowe.
5. Oceń oddech – nachyl się i nasłuchuj przez około 10 sekund.
6. Jeśli jesteś sam – zadzwoń na 112 i podaj wszystkie szczegóły (adres i stan poszkodowanego).
7. Rozpocznij RKO – 30 uciśnięć i 2 wdechy. Akcję ratowniczą prowadzisz do czasu przyjazdu służb medycznych.
8. Jeśli masz taką możliwość – użyj defibrylatora, który dokona analizy pracy serca i oceni, czy możliwa i zalecana jest defibrylacja.

Pamiętaj, wystarczy kilka minut, aby w ciele poszkodowanego doszło do nieodwracalnych zmian w wyniku niedotlenienia mózgu. Możesz pomóc, nawet jeśli nie masz pewności, czy przeprowadzasz RKO w sposób prawidłowy. Warto regularnie brać udział w szkoleniach dedykowanych pierwszej pomocy.